Περιεχόμενα
Προοίμιο
1
Εισαγωγή
Η αρχιτεκτονική του χρόνου
Τα καθεστώτα ιστορικότητας • Τι κοινό μεταξύ ουτοπίας και ιστορίας;
Πώς σχετίζονται Αποκάλυψη και ουτοπία; • Η αναμενόμενη Χιλιετία • Χρόνος και καιρός
Ο λόγος περί εσχάτων ημερών • Η δόμηση του ιστορικού χρόνου
Μέρος Πρώτο
Αποκάλυψη
2
Πώς η ιστορία μετασχηματίζεται σε προφητεία
Ιστορία και αντι-ιστορία • Το βιβλίο του Δανιήλ • Η συμβολική γλώσσα της ιστορίας•
Αναδρομικές προφητείες • Έλληνες ιστορικοί • Ρωμαϊκή κοσμοθεώρηση •Υπονομευτική εσχατολογία•
Διαφορετικές λειτουργίες του ιστορείν
3
Εξηγεί η ιστορία την προφητεία, ή η προφητεία την ιστορία;
Το αποκαλυπτικό φαντασιακό• Χριστιανικός λόγος-ρωμαϊκή ράβδος •
Θεολογία της εξουσίας• Η γέννηση του ιστορικού χρόνου•
Κατά χριστιανών
4
Ο θαυματουργικός ρεαλισμός
Αντί του μαγικού ρεαλισμού• Η χριστιανική εσχατολογία •Το τέλος του αρχαίου κόσμου•
Στη σκιά του Αντίχριστου • Εάλω η Πόλις • Άλωση και Συντέλεια•
Συνέπειες ενός χαμένου ραντεβού • Ο γήινος παράδεισος •
1492: Νέος κόσμος • Η κυριαρχία στον χρόνο
5
Η διόρθωση της Ιστορίας
Η συνάντηση με το κακό • Αποκάλυψη και τραύμα • Πάλι με χρόνους με καιρούς…
Προφήτες της εξέγερσης • Προφητική θέαση του παρελθόντος
6
Πώς αποκτούν νόημα τα ιστορικά γεγονότα;
Δυο τύποι ιστορικής αντίληψης • Translatio imperii • Το βαθύ κείμενο•
Επαγγελία και εκπλήρωση • Προτύπωση • Η Νευτώνεια ιστορία•
Σχόλιο: H προτύπωση στη νεοελληνική ιστοριογραφία
7
Η Αποκάλυψη εδώ και τώρα
Μεταρρύθμιση και ιστορία • Η θεολογία της εξέγερσης•
Η αποκαλυπτική συνείδηση στις δυο ακτές του Ατλαντικού •
Ο επαναστατικός χρόνος • Ιστορία ερχόμαστε!
Μέρος Δεύτερο
Ουτοπία
8
Αναδόμηση του χρόνου και ανάδυση νέας συνείδησης
Η απόδραση από την αμφισημία • Ο δεύτερος θάνατος του Αδάμ• Η εμφάνιση του Μεσαίωνα •
Ο χρόνος του ταξιδιώτη •Ο ρόλος των ιστορικών • Η στροφή στην ιστορική προοπτική•
Το πολιτικό διακύβευμα
9
Το διαζύγιο Ιστορίας και Ουτοπίας
H ιστορία μέσα στην ουτοπία• Τοπολογία του διλήμματος: κριτική εντός ή εκτός εξουσίας;
Η επιλεκτική ανάγνωση των ουτοπιών • Η αναδυόμενη Ατλαντίδα της επιστήμης•
Η ουτοπία ως διακοπή της ιστορίας • Επαναλαμβανόμενη εμπειρία•
Επανάληψη και Τύχη • Η κατάφαση στις ατελείς παραδόσεις•
Ρεπουμπλικανική ουτοπία
10
Ευχρονία και Πρόοδος
Μια νέα συνάντηση με το μέλλον • Η κοινωνία ως προϋπόθεση•
Σωτηρία ή βαθμιαία βελτίωση; • Από τη Σωτηρία στην Πρόοδο•
• Η ιστορία ως εξιστόρηση των αλλαγών
11
Ιστορία με κεφαλαίο
Η υποστασιοποίηση και το αίνιγμα της ιστορίας • Τελεολογία• Ιστορία με κατεύθυνση παρά την ετερογονία των σκοπών •Η Ιστορία ως πορεία και ως γνώση της πορείας •
Η ιστορία ως υποκείμενο εξελίξεων• Βούληση ή αναγκαιότητα;
12
Στον αστερισμό της εξέλιξης
Η εξελικτική βιολογία συναντά την ιστορία• Ευγονική •Φυλετική ιστορία•
Το σχίσμα ιστορίας – προϊστορίας (και η πιθανότητα μεταϊστορίας) •
Πως η εξέλιξη δημιούργησε ιστορία
13
Ο ιστορισμός, ανάμεσα στο έθνος και στο Θεό
Εθνική συνείδηση •Ο Θεός και η ιστορία •Συντηρητισμός και παθητικότητα•
Η ιστορία ως Θεοδικία• Θεολογική αμφισβήτηση του ιστορισμού
14
Μετασχηματιστικές επιστήμες
Η γένεση ενός καινούργιου κόσμου • H εξίσωση της ευτυχίας•
Η λατρεία της μηχανής και η απαξίωση της ιστορίας•
Για μια νέα δυναμική ιστορία• Ιστοριογραφία και τέχνη
15
Αντιμέτωπες ουτοπίες- Αμφίθυμες ιστορίες
Οι μηχανές και ο κήπος •Ο σχεδιασμός των πόλεων •Οι κοινωνικές επιστήμες•
Διαβάζοντας αναδρομικά την ιστορία •Το όχι ακόμη
Μέρος τρίτο
Ιστορία
Αναζητώντας έναν τόπο για την ελπίδα
16
Επανάσταση και δυστοπία
Νεωτερικότητα στα άκρα •Οι μπολσεβίκοι ουτοπιστές •Πειραματισμοί με το παρελθόν •
Ο καινούργιος άνθρωπος•Φωνές από τα σπλάχνα του Λεβιάθαν •
Πρόοδος χωρίς ιστορία• Διασώζοντας την ιστορία
17
H ιστορία ως απόδοση δικαιοσύνης
Ο Άγγελος της Ιστορίας στη θύελλα της καταστροφής•
Η Μεσσιανική δύναμη της ιστορίας• Η δημόσια δέσμευση στην ιστορική μνήμη•
Να σκεφτούμε το παρελθόν μέσα από τις ζωές των μανάδων μας
18
Τελεολογία, Εσχατολογία και Ιστορία χωρίς νόημα
Αυτονομία και ετερονομία •Ο Αντίχριστος ως αμφισημία της νεοτερικότητας• Η αρνητική συνείδηση•
Ο πάνοπλος προφήτης μετά τους δίδυμους πύργους• Μεσσιανικότητα χωρίς Μεσσία•
Από τo νόημα της ιστορίας, στην ιστορία χωρίς νόημα•Ο θάνατος του υποκειμένου•
Και η σχέση πολιτικής και ιστορίας;
19
Από την αναμονή στην ανάμνηση
Το παρελθόν ως ουτοπία και η επιθυμία της ιστορίας• Η επιθυμία της επιθυμίας•
Από την ουτοπία στις ουτοπίες και από την ιστορία στις ιστορίες•
Η μετάβαση στον μεταμοντερνισμό• H παρελθοντικότητα
•Η στροφή στην ιστορική εμπειρία
20
Άλλαξε το παρελθόν στα τέλη του εικοστού αιώνα;
Η ανάδυση της μνήμης• Γιατί ξεχνάμε; •Η πολιτικοποίηση της μνήμης•
Από το γεγονός στην εμπειρία• Ανάκληση των νησίδων οικειότητας•
Κριτική της μνήμης• Η ανανεωμένη νοσταλγία•
H διαπραγμάτευση του τραύματος•
Ο πύργος της Βαβέλ και το Σινικό τείχος
21
Ιστορίες για το Τέλος της Ιστορίας
Τέλος της πολιτικής• Η αρχαιολογία του τέλους• Η εκπνοή της ιστορικής συνείδησης•
Η εξάντληση του νοήματος της Ιστορίας• Η διαχείριση του μέλλοντος αλλάζει χέρια
22
Έξοδος
Τι θα είναι οι άνθρωποι στο μέλλον; • Τα όρια της ανθρωπινότητας• Cyber-culture ουτοπία•
Η βιοκλιματική Αποκάλυψη• Χωρίς ελπίδα δεν υπάρχει ιστορία
Απόσπασμα από τον πρόλογο
Αν το καλοσκεφτούμε, ζούμε σε μια εποχή που κατέρρευσαν τρεις ουτοπίες. Λίγο πριν μεσήσει ο 20ος αιώνα κατέρρευσε η ουτοπία της φυλετικής καθαρότητας, αλλά και της κυριαρχίας του λευκού ανθρώπου, μέσα στον ορυμαγδό ενός παγκόσμιου πολέμου, αλλά και πολλών περιφερειακών που σήμαναν το τέλος της αποικιοκρατίας. Πριν περατωθεί ο αιώνας κατέρρευσε η ουτοπία της κοινοκτημοσύνης, αφήνοντας πίσω της κοινωνίες ερειπωμένες, αλλά και ένα τεράστιο κενό στην επιθυμία των ανθρώπων για μια καλύτερη κοινωνία. Τώρα, με την τρέχουσα κρίση στην οποία έχει εισέλθει ο κόσμος, και η Ελλάδα ως προπομπός, ζούμε την κατάρρευση της κοινωνίας της ευημερίας και του καταναλωτισμού, μιας κοινωνίας στην οποία θα έσβηναν οι συγκρούσεις και οι εντάσεις, και στην οποία θα παρέδιδε ευτυχισμένα το πνεύμα η Ιστορία. Αν όλα αυτά τα είχε κανείς προφητέψει ότι θα συμβούν συμπυκνωμένα, στα όρια μιας ζωής, τότε το βιβλίο του θα διαβαζόταν με το ίδιο δέος που επί αιώνες διαβάστηκε η Αποκάλυψη του Ιωάννου. Η εποχή που ζούμε δεν υστερεί σε τίποτε από όσα οραματίστηκαν για το μέλλον, άνθρωποι προηγούμενων εποχών. Πώς όμως όλα αυτά διαμόρφωσαν τη συνείδηση των ανθρώπων; Πώς μπορούν να σκεφτούν, αν μπορούν συνεκτικά, και το παρελθόν, και το παρόν και το μέλλον; Πώς μπορούν να σκεφτούν μαζί ουτοπίες που έδυσαν και καινούργιες που ανατέλλουν, ουτοπίες που έγιναν δυστοπίες και πραγματικότητες που αποδεικνύονται μετα-ουτοπικές; Το αντικείμενο αυτού του βιβλίου είναι αυτό το ερώτημα: Πώς, μέσα από τις αναμονές, τις εκπληρώσεις και τις διαψεύσεις, μεταμορφώθηκε η ιστορική μας συνείδηση;
(Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει τον επόμενο μήνα από τις εκδόσεις Πόλις)
Antonis Liakos 