Θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιτροπή που επέλεξε να τιμήσει ένα ιστορικό βιβλίο. Νομίζω πως οι δίαυλοι ανάμεσα στην ιστορία και στη λογοτεχνία, που ποτέ δεν έπαψαν να λειτουργούν υπόγεια και εκλεκτικά, θα πρέπει και θεσμικά να ανοίξουν, άλλωστε η ιστοριογραφία υπήρξε στην αρχαιότητα κλάδος της ρητορικής, στην αναγέννηση μιλούσαν για Arte Historica, σήμερα λέμε για την ποιητική της ιστορίας. Σε μια εποχή ανοιγμάτων, ας ανοίξουν όλα τα βραβεία σε έργα μεστά ιδεών και σκέψεων. Η ιστορία δεν είναι απλώς η αποτύπωση του παρελθόντος, είναι μια δημιουργική σχέση με το παρελθόν.
Αυτή τη δημιουργική σχέση με το παρελθόν την έχουμε ανάγκη όταν το παρελθόν καταστρέφεται όπως η Νινευή, και εμείς ως άλλοι Λώτ, καιγόμαστε από την επιθυμία να στραφούμε πίσω, να το κοιτάξουμε, αλλά ταυτόχρονα όρος της διάσωσής μας είναι να το ξεχάσουμε. Σ’ αυτή την αμφιθυμία απαντά δημιουργικά και η Ιστορία και η λογοτεχνία. Εκείνη τουλάχιστον που δεν φοβάται την ετερότητα στα παγκάκια των πλατειών και δεν υποκύπτει στην κοινοτοπία του καθημερινού κακού, του ηθικού πανικού που δημιουργεί η εξουσία και τα ΜΜΕ.
Η βράβευση βιβλίων αποτελεί μια αντίσταση, γιατί επιβραβεύει τελικά αυτή τη δημιουργικότητα. Θα μπορούσε να είναι μια γιορτή, αν βασικοί θεσμοί που υπηρετούν τον πολιτισμό δεν είχαν θυσιασθεί, όπως το ΕΚΕΒΙ. Θα μπορούσε να είναι γιορτή, αν δεν κατακαιόταν η Νινευή. Τα κρατικά βραβεία βέβαια δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την απουσία μιας δημόσιας πολιτικής πολιτισμού. Δεν θέλουμε ασφαλώς έναν κρατικό πολιτισμό. Αλλά η ανάπτυξη ενός πολιτισμού πέραν των καταναλωτικών αναγκών, στην Ευρώπη, ήταν ιστορικά μέρος μιας δημόσιας φροντίδας, ήταν πλευρά του κοινωνικού κράτους. Αυτή η δημόσια φροντίδα κατεδαφίζεται τώρα.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχει σήμερα μια έκρηξη πολιτισμικής δημιουργίας σε μικρούς πυρήνες διάσπαρτους στην πόλη, ένας πολιτισμός αμφισβήτησης, αντίστασης και διαμαρτυρίας, δεμένος με μορφές κοινωνικής αλληλεγγύης η οποία εκδηλώνεται συνήθως μακριά από τους επίσημους χώρους. Μια ουτοπία που κυκλοφορεί στους δρόμους. Θα αντέξει στη λαίλαπα ή θα υποκύψει στη νέα πειθαρχημένη και ιεραρχική κοινωνία; Πάντως αν υπάρχει κάποια ελπίδα, υπάρχει εκεί έξω. Εκεί όπου η επιδίωξη της ουτοπίας γράφει ιστορία.
Antonis Liakos 