«Ποιος και πώς ορίζει την ιστορική μνήμη;»
δημόσια συζήτηση με ελεύθερη είσοδο
από το Mουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
και το Ιρλανδικό Ινστιτούτο Ελληνικών Σπουδών
Δευτέρα 27 Aπριλίου, 19.00
Αντώνης Λιάκος: Σχεδιάγραμμα της εισήγησης
1. Τι δεν θα συζητήσουμε: Ο σκληρός δίσκος της Μνήμης
Η μνήμη στο DNA ενός οργανισμού. Εγκέφαλος, νευρώνες-εμπειρίες ανθρώπινων ομάδων.
Συλλογική μνήμη αποθηκευμένη στην κοινωνία; Πού;
(Ληξιαρχείο, υποθηκοφυλακείο, ο χάρτης ιδιοκτησίας, αρχεία τραπεζών αποθήκευση και διαχείριση ηλεκτρονικών πληροφοριών. Η μνήμη του υπολογιστή )
Η ιστορία μέρος της μνήμης μιας κοινωνίας.
2. Διαφορές μνήμης και ιστορίας.
• Πώς διαβάζεται το βιβλίο της ιστορίας και πώς το βιβλίο της μνήμης.
• Η εμμεσότητα της ιστορίας, ιστορικότητα, παρελθοντικότητα του παρελθόντος ↔ Η αμεσότητα της μνήμης
• Συναίσθημα και λογική επεξεργασία. Η έννοια της ιστορικοποίησης. Προσδοκία και εκπλήρωση
• Το ιστορικό και το πρακτικό παρελθόν
3.Πολλαπλότητα των όρων για τη μνήμη
Βιωμένη μνήμη και μαθημένη μνήμη
Συλλογική μνήμη, τα κοινωνικά πλαίσια της μνήμης, η μνήμη ως συλλογική διαδικασία
Πολιτισμική μνήμη (cultural memory)/επικοινωνιακή μνήμη
Δημόσια μνήμη, Κυριαρχη μνήμη, αντι-μνήμη
Διαιρεμένη μνήμη
4.Μνημονικές κοινότητες – Τόποι μνήμης
Πιέρ Νορά τόπο μνήμης είναι οτιδήποτε (μνημείο, μουσείο ακόμη και αρχείο) που έχει αποκτήσει για την κοινότητα συμβολικό χαρακτήρα. Η λειτουργία του συνίσταται στο να διαμορφώσει τη μνήμη με τρόπο που να ανταποκρίνεται μια επιλεκτική και αναλλοίωτη (σταθερή) εκδοχή του παρελθόντος
Ο χώρος μπορεί να φιλοξενεί πολλές μνημονικές κοινότητες, όπου οι μνήμες της μιας κοινότητας είναι αόρατες για την άλλη (Κωνσταντινούπολη-Θεσσαλονίκη)
5.Τραυματική μνήμη- Μνήμη και τραύμα
Νοσταλγία, τραύμα, πένθος, και μνήμη
Το πολιτισμικό τραύμα
Δυσκολία ταξινόμησης – σιωπές (σιωπή, αποσιώπηση, απώθηση)
Η έννοια της τραυματικής μνήμης αναδιατάσσει τις έννοιες παρόν και παρελθόν.
Φόκνερ: Το παρελθόν δεν είναι νεκρό και θαμμένο. Δεν είναι καν παρελθόν.
Ανοικτό και κλειστό παρελθόν. Οι λογαριασμοί με το παρελθόν.
Η λεκτικοποίηση του τραύματος, η ιστορία ως τρόπος αναμέτρησης με το τραύμα.
6. Η μνήμη πέραν της ιστορίας
Η επιτέλεση της μνήμης – «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν»
Το ηθικό βάρος της μνήμης (Κούντερα: Ο αγώνας της μνήμης εναντίον της λήθης, Κύπρος-Δεν ξεχνώ, Αργεντινή-Οι μητέρες της πλατείας Μαΐου, )
Μνήμη και ηθική αναγνώριση, αποκατάσταση (Νόμοι για τη μνήμη)
Μνήμη και απόδοση δικαιοσύνης – «Δέσποτα μέμνησο των Αθηναίων»
Μνήμη και Transitional Justice , (Νότια Αφρική, Επιτροπές αλήθειας και συμφιλίωσης)
- Επιλεκτικότητα της μνήμης
Πολιτικές της μνήμης: Τι να ξεχνάμε και τι να θυμόμαστε;
Αποστασιοποίηση και επανοικειοποίηση.
- Η ιστορία της ανάδυσης της μνήμης
- Δεκαετία του 1980: Η ιστορική επιτάχυνση. Η αβεβαιότητα για το μέλλον που άλλαζε ραγδαία έστρεψε την προσοχή στο παρελθόν. Το τέλος της τελεολογίας και το καθήκον να θυμόμαστε.
- Η αγωνία για ένα παρελθόν που χάνεται και η αυτονόμηση του παρόντος από το παρελθόν και το μέλλον, αποζητά να αγκυροβολήσει στο παρελθόν.
- Η πολιτική των δικαιωμάτων και η μνήμη των αόρατων και καταπιεσμένων ως τότε ομάδων.
Antonis Liakos 