Όταν στην Ελλάδα τα συνθήματα του Πολυτεχνείου παραλλάσσονται με τα συνθήματα εναντίον του μνημονίου, στην Πορτογαλία, οι διαδηλώσεις εναντίον του δικού τους μνημονίου γίνονται με τα τραγούδια της επανάστασης των γαρυφάλλων το 1974. Δεν είναι να απορεί κανείς που και στις δυο χώρες καταφεύγουν στους ιδρυτικούς μύθους της μετάβασης στη δημοκρατία, όταν τα θεμέλια της απειλούνται από την οικονομική κρίση, την εκτεταμένη ανεργία και τις αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις των κυβερνήσεών τους. Δεν χρειάζεται να μπούμε σε μια βαρετή συζήτηση αν οι τωρινοί, ή οι συνακόλουθοι του αρχικού γεγονότος εορτασμοί, ταιριάζουν με το αυθεντικό του πνεύμα ή όχι. Ακόμη και ο πιο πιστός εορτασμός διαφέρει, «προδίδει» το γεγονός. Πρέπει να βλέπουμε τους εορτασμούς όχι ως αυτό που θα έπρεπε να είναι, αλλά ως αυτό που είναι. Ως καινούργιες επιτελέσεις του γεγονότος. Να τους καταλαβαίνουμε δηλαδή ως στοιχεία, ως εκφράσεις της συγχρονικής ιστορικής κουλτούρας. Η επικαιροποίηση ξεχωριστών στιγμών του παρελθόντος διαφέρει από την ιστορικοποίησή τους. Όσο αναγκαία κι αν είναι η ιστορικοποίηση, «παγώνει» το γεγονός και επιβάλει αυστηρό πρωτόκολλο προσέγγισής του. Κι αν η επέτειος του «Πολυτεχνείου» δεν έσβησε αλλά συνεχίζει να γιορτάζεται επί 40 χρόνια είναι γιατί κάθε φορά επικαιροποιείται, γιατί συνιστά πλέον στοιχείο της σαραντάχρονης διαδρομής της χώρας. Κι ακόμη επειδή υπάρχει ένας ζωντανός συνειδησιακός δεσμός ανάμεσα στην επαγγελία της δημοκρατίας και στην απουσία της (συνεχούς) εκπλήρωσης. Το «Πολυτεχνείο» επομένως επικαιροποιείται διαρκώς από μια διαμάχη για το αν είναι «ανεκπλήρωτο» ή «εκπληρωμένο». Κάθε φορά που οι από πάνω θεωρούσαν ότι έχουν εκπληρώσει τους σκοπούς του, οι από κάτω τους αντέτασσαν το «ανεκπλήρωτο». Χωρίς αυτό το στοιχείο του «ανεκπλήρωτου», του ανολοκλήρωτου, του ημιτελούς, κανένα γεγονός δεν θα μπορούσε να αναδειχθεί ως μεγάλο ή κομβικό γεγονός, να αποκτήσει το στάτους συμβόλου στην ιστορική κουλτούρα μιας κοινωνίας ή μιας εποχής. Ακόμη και οι εθνικές εορτές της 25ης Μαρτίου και της 28ης Οκτωβρίου, παρά την βαριά κρατική σκιά που πέφτει πάνω τους, αν συγκινούν ακόμη, είναι εξαιτίας της αμφισημίας τους ανάμεσα στο εκπληρωμένο και στο ανεκπλήρωτο. Και το Πολυτεχνείο αναδείχτηκε τα τελευταία σαράντα χρόνια ως τρίτη εθνική γιορτή, και μάλιστα γιορτή με καθημερινά ρούχα, γιορτή προσδοκιών και αντιστάσεων. Οι γιορτές και το συγκινησιακό τους υπόβαθρο αποτελούν τον ψυχικό πλούτο μιας κοινωνίας. Γι αυτό και η γκρίνια να καταργηθούν, η λύσσα εναντίον της κουλτούρας της μεταπολίτευσης. Κάθε φορά που βλέπω την πορεία της επετείου του Πολυτεχνείου θυμάμαι μια ρίμα, γραμμένη στον τοίχο ενός νεκροταφείου: «Δεν θα πεθάνουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη». Όλοι θα διαβούμε κάποτε τις πύλες της λήθης, αλλά το να βγάζεις τη γλώσσα στο νεκροθάφτη είναι απόδειξη ζωντάνιας.
Antonis Liakos 